विद्यार्थ्यांमध्ये सर्जनशीलता वाढवणे

*" सर्जनशीलता म्हणजे

एकाच गोष्टीकडे

वेगवेगळ्या

दृष्टीकोनातून पाहून

विचार करणे."*

सर्जनशीलता ही यशाची जननी आणि ज्ञानाची गुरु आहे. प्रत्येक मन एक प्रकारे सर्जनशील असते आणि प्रत्येक सर्जनशील मन सर्जनशील कल्पनांसाठी खाण म्हणून कार्य करते, त्या कालखंडापासून आजपर्यंतच्या नैतिकतेला अधोरेखित करणाऱ्या कल्पना. नुकत्याच झालेल्या एका अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की प्रत्येक व्यक्ती जन्मतः सर्जनशील असते.जीवनात यश मिळविण्यासाठी विद्यार्थ्यांसाठी सर्जनशील मन आणि नवीन कल्पना खूप महत्त्वाच्या आहेत. म्हणूनच ते विद्यार्थ्यांना त्यांच्या कल्पनांचा प्रयोग करण्यास मदत करण्यासाठी आवश्यक पावले उचलत आहेत; त्यापैकी काही खाली सामायिक केले आहेत:   

 1.प्रश्नासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करणे :-

विद्यार्थ्यांना प्रश्न विचारण्यासाठी प्रोत्साहित करणे त्यांच्या मध्ये कुतूहलाची निर्माण करणे खूप महत्वाचे आहे जे शेवटी सर्जनशील मानसिकतेसाठी मार्ग मोकळा करते. विद्यार्थ्यांना माहिती, कल्पना आणि सामान्यत: गृहीत धरल्या जाणाऱ्या विश्वासांबद्दल प्रश्न विचारण्याची सवय (“का”, “कसे”) विकसित करण्यास मदत करतात. हे विद्यार्थ्यांना प्रश्न विचारण्याची भीती कमी करण्यास मदत करते आणि त्यांना शिकण्यास आणि वाढण्यास देखील अनुमती देते.

 2 .अधिक कल्पना निर्माण  करण्याचा सराव करणे:-

नवीन कल्पना निर्माण करण्यासाठी सर्जनशीलतेला अधिक व्यायामाची आवश्यकता असते कारण जेव्हा कल्पना येते तेव्हा प्रमाण गुणवत्ता वाढवते. ते कितीही कमी किंवा जास्त उपयुक्त असले तरी ते मूळ असतील तर ते तुमच्या सर्जनशीलतेचे उत्पादन आहेत. विद्यार्थ्यांसाठी शाळांनी सर्जनशीलतेसाठी निश्चित वेळ दिला पाहिजे. हे विद्यार्थ्यांना विचार करण्यासाठी आणि अधिक नवीन कल्पना आणण्यासाठी अधिक वेळ समर्पित करण्यास मदत करेल जे यशाचे कार्य तयार करण्यासाठी सर्वोत्तम सिद्ध करू शकतात.

 3. नवीन कौशल्यांना प्रोत्साहन देणे:-*

तुमच्या विद्यार्थ्यांना केवळ आवडीच्या क्षेत्रापुरते मर्यादित ठेवू नका. त्यांना त्यांची क्षमता ओळखण्यासाठी आणि विविध कौशल्ये आणि विषय शिकण्यास प्रोत्साहित करा. हे त्यांना त्यांच्या कम्फर्ट झोनमधून बाहेर पडून नवीन क्षेत्रात प्रयोग करण्यास मदत करेल. संबंधित क्षेत्रासाठी नवीन आणि सर्जनशील कल्पनांना चालना देणे हा यामागचा उद्देश आहे.

 4.सर्जनशील वर्ग:-

वर्ग ही अशी जागा आहे जिथे बहुतांश कल्पना विद्यार्थ्यांना प्रभावित करतात.  वर्गाचे वातावरण असे विणणे की त्यांच्या कल्पनाशक्तीच्या पंखांना अधिक आरामदायक वाटेल. तसेच, त्यांना त्यांच्या मूळ कल्पना वर्गासोबत मोकळेपणाने सामायिक करण्याची परवानगी द्या जेणेकरून समविचारी विद्यार्थ्यांना त्याचा अनुनाद मिळेल आणि ते त्यांच्या कल्पनांची क्षमता वाढवण्यासाठी एकमेकांना मदत करू शकतील.

 5.जिगसॉ क्लासरूम पद्धत वापरणे :-

विद्यार्थ्यांना वर्गातील क्रियाकलापांची आखणी करू द्या किंवा किमान वर्गातील क्रियाकलाप नियुक्त करताना, विद्यार्थ्यांना स्वतःहून काही काम करण्याची परवानगी द्या. वैयक्तिक कार्य करणे केवळ समूहविचारांना प्रतिबंधित करत नाही तर विद्यार्थ्यांच्या सहभागास देखील सुलभ करते. हे त्यांना त्यांच्या आंतरिक शक्तीची जाणीव करण्यास मदत करते आणि त्यांना अधिक सर्जनशील कल्पनांचा विचार करण्यास प्रोत्साहित करते.

" *एक सर्जनशील जीवन

जगायचे असेल तर,

तुम्हाला तुमच्या

मनातून चुकण्याची

भिती काढून टाकावी

                                                     सौ. वैशाली  गायकवाड

मराठी शिक्षिका

स्वामी विवेकानंद नॅशनल स्कूल, रहाटणी